Chuẩn Phát Triển Của Trẻ 18 – 24 Tháng

Giai đoạn từ 18 đến 24 tháng đánh dấu bước “nhảy vọt” quan trọng trong quá trình phát triển toàn diện của trẻ. Trẻ bắt đầu thể hiện sự độc lập rõ rệt qua việc di chuyển linh hoạt, nói câu ngắn, giao tiếp chủ động, bắt chước nhiều hành vi người lớn và hình thành các hành vi xã hội đầu tiên. Việc nắm bắt rõ chuẩn phát triển của trẻ 18 – 24 tháng giúp cha mẹ, giáo viên và chuyên gia kịp thời nhận biết các dấu hiệu bất thường, cũng như xây dựng môi trường kích thích phù hợp.

Bài viết sau sẽ trình bày chuẩn phát triển của trẻ 18 – 24 tháng theo 5 lĩnh vực chính: Vận động thô, Vận động tinh, Ngôn ngữ tiếp nhận, Ngôn ngữ biểu đạt, và Cá nhân – Xã hội.

1. Vận động thô

Chuẩn phát triển vận động thô của trẻ 18 – 24 tháng tuổi tập trung vào khả năng di chuyển linh hoạt, kiểm soát cơ thể tốt hơn và thử nghiệm những hoạt động vận động mới.

• 18 – 20 tháng:

  • Đi vững trên mọi loại mặt sàn, biết tránh chướng ngại vật nhỏ.

  • Leo lên cầu thang bằng cách vịn hoặc bò.

  • Chạy chậm nhưng kiểm soát hướng tốt hơn.

  • Đá bóng nhẹ bằng chân.

• 21 – 22 tháng:

  • Biết leo xuống cầu thang có người giữ.

  • Bước lên xuống một bậc thấp không cần hỗ trợ.

  • Nhún nhảy nhẹ tại chỗ.

  • Kéo hoặc đẩy xe đồ chơi thành thạo khi đang đi.

• 23 – 24 tháng:

  • Bật nhảy 2 chân tại chỗ (chưa cao nhưng rõ động tác).

  • Cố gắng đá trúng bóng hoặc mục tiêu.

  • Leo lên – xuống ghế nhỏ an toàn.

  • Biết tránh các vật cản khi chạy.

👉 Dấu hiệu cần lưu ý: Trẻ vẫn chưa biết chạy, chưa biết lên xuống cầu thang, hoặc thường xuyên mất thăng bằng cần được đánh giá chuyên sâu về phát triển vận động thô.

2. Vận động tinh

Chuẩn phát triển vận động tinh của trẻ ở giai đoạn này thể hiện qua sự phối hợp tay – mắt ngày càng linh hoạt, khả năng thao tác cụ thể và hỗ trợ quá trình tự lập ban đầu.

• 18 – 20 tháng:

  • Xếp chồng được 4 – 6 khối gỗ.

  • Cầm thìa xúc thức ăn và đưa lên miệng tương đối chính xác.

  • Biết vẽ nguệch ngoạc theo hướng dọc hoặc tròn.

  • Cởi mũ, kéo vớ, cố gắng mặc quần.

• 21 – 22 tháng:

  • Đặt hình vào khuôn đúng vị trí (hình tròn, vuông, tam giác).

  • Biết mở nắp hộp có ren đơn giản.

  • Gấp đôi giấy hoặc khăn theo hướng dẫn.

  • Lật từng trang sách mỏng (không phải giấy cứng).

• 23 – 24 tháng:

  • Dùng bút màu tô màu trong vùng nhỏ.

  • Bắt chước vẽ đường thẳng.

  • Biết tháo/mở khóa dán hoặc nút bấm.

  • Gài nút lớn hoặc kéo khóa áo nửa chừng với sự giúp đỡ.

👉 Dấu hiệu cần lưu ý: Trẻ chưa biết cầm bút đúng cách, không thể xếp khối, hoặc không phối hợp mắt – tay khi thực hiện các hoạt động đơn giản cần được theo dõi kỹ kỹ năng vận động tinh.

3. Ngôn ngữ tiếp nhận

Chuẩn phát triển ngôn ngữ tiếp nhận của trẻ 18 – 24 tháng thể hiện ở khả năng hiểu chỉ dẫn phức tạp hơn, tăng cường vốn từ thụ động và bắt đầu phân biệt nhiều tình huống giao tiếp khác nhau.

• 18 – 20 tháng:

  • Hiểu 2 – 3 mệnh lệnh đơn giản liên tiếp: “Nhặt bóng rồi đưa mẹ”.

  • Phân biệt một số danh từ: “Quả”, “Xe”, “Con mèo”.

  • Phản ứng với câu hỏi “Ai?”, “Ở đâu?” trong ngữ cảnh quen thuộc.

  • Nhận diện 3 – 5 bộ phận cơ thể khi được yêu cầu.

• 21 – 22 tháng:

  • Hiểu khái niệm: to – nhỏ, nhiều – ít trong tình huống cụ thể.

  • Phân biệt hành động thường gặp: “Ngủ”, “Uống”, “Chạy”.

  • Biết phân biệt đồ vật dùng hằng ngày theo chức năng: “Cái nào để uống?”, “Cái nào để chải tóc?”

• 23 – 24 tháng:

  • Làm theo yêu cầu có tình huống giả định: “Cho gấu đi ngủ đi”, “Lấy giày đi ra ngoài”.

  • Hiểu từ phủ định, yêu cầu lựa chọn hoặc mô tả cảm xúc: “Con không muốn à?”, “Buồn phải không?”

👉 Dấu hiệu cần lưu ý: Trẻ không phản ứng với tên gọi, không hiểu mệnh lệnh đơn giản, hoặc chỉ hiểu từ rất quen thuộc sau 24 tháng cần sàng lọc khả năng tiếp nhận ngôn ngữ và nghe hiểu.

4. Ngôn ngữ biểu đạt  

Ở độ tuổi này, chuẩn phát triển ngôn ngữ biểu đạt của trẻ là sự gia tăng nhanh về vốn từ, bắt đầu ghép từ thành câu đơn và thể hiện mong muốn bằng lời nói rõ ràng hơn.

• 18 – 20 tháng:

  • Sử dụng 20 – 50 từ đơn có nghĩa.

  • Bắt đầu nói câu 2 từ: “Mẹ bế”, “Con ăn”.

  • Chỉ vào đồ vật và gọi tên rõ ràng.

  • Bắt chước nói lời người lớn trong ngữ cảnh.

• 21 – 22 tháng:

  • Vốn từ đạt 100 – 150 từ.

  • Ghép 2 – 3 từ thành câu đơn giản: “Con không thích”, “Ba đi làm”.

  • Nói tên bản thân, gọi tên người thân.

  • Đặt câu hỏi đơn giản: “Cái gì?”, “Ai đây?”

• 23 – 24 tháng:

  • Nói được 200 – 300 từ, sử dụng linh hoạt.

  • Dùng đại từ phù hợp: con, mẹ, ba, của con.

  • Biết mô tả đơn giản: “Quả to”, “Xe đỏ”.

  • Hỏi – trả lời đơn giản trong tình huống quen thuộc.

👉 Dấu hiệu cần lưu ý: Trẻ nói ít hơn 20 từ sau 24 tháng, không ghép từ thành câu, hoặc phát âm không rõ ràng đến mức người thân cũng không hiểu nên được đánh giá về chậm nói hoặc rối loạn ngôn ngữ.

5. Cá nhân – Xã hội

Chuẩn phát triển cá nhân – xã hội của trẻ 18 – 24 tháng phản ánh sự mở rộng mối quan hệ, gia tăng hành vi bắt chước, thể hiện cảm xúc rõ và bắt đầu hành vi tự phục vụ.

• 18 – 20 tháng:

  • Giả vờ chơi với đồ vật: nấu ăn, đút búp bê.

  • Nhận ra cảm xúc người khác: an ủi bạn, vui khi người khác cười.

  • Có hành vi bám mẹ hoặc lo lắng khi mẹ rời đi.

  • Bắt đầu tự đòi ăn, đòi thay đồ.

• 21 – 22 tháng:

  • Chơi song song với bạn khác.

  • Biết nói “của con”, “con muốn”.

  • Tự xúc ăn trong phần lớn bữa ăn.

  • Cố gắng đi vệ sinh khi được hướng dẫn.

• 23 – 24 tháng:

  • Thể hiện sự tự lập rõ: muốn tự mặc đồ, tự rửa tay.

  • Giao tiếp qua ánh mắt, giọng nói và cử chỉ phù hợp.

  • Biết chia sẻ đơn giản: đưa đồ chơi cho bạn, đợi lượt.

  • Bắt đầu hiểu các quy tắc xã hội đơn giản: xếp hàng, ngồi ăn chung.

👉 Dấu hiệu cần lưu ý: Trẻ không tương tác với người khác, không bắt chước hành vi xã hội, hoặc không có biểu hiện cảm xúc phù hợp là dấu hiệu cảnh báo về rối loạn phát triển xã hội cần theo dõi chặt chẽ.

Tổng kết

Việc theo dõi chuẩn phát triển của trẻ 18 – 24 tháng không chỉ là quan sát các cột mốc kỹ năng, mà còn là quá trình đồng hành cùng trẻ trong giai đoạn hình thành nhân cách, ngôn ngữ và khả năng học hỏi chủ động đầu đời. Mỗi kỹ năng đạt được là một viên gạch xây nền tảng cho giai đoạn mẫu giáo sắp tới. Nếu trẻ chưa đạt chuẩn ở nhiều kỹ năng, phụ huynh không nên hoang mang, nhưng cần chủ động tìm đến chuyên gia để được đánh giá và can thiệp kịp thời. Đầu tư đúng cách trong 3 năm đầu đời là tiền đề cho thành công trong suốt cả cuộc đời sau này.