Chuẩn Phát Triển Của Trẻ 2 – 3 Tuổi

Giai đoạn từ 2 đến 3 tuổi được ví như “thời kỳ vàng” của sự bùng nổ ngôn ngữ, hành vi xã hội và khả năng vận động. Trẻ không còn chỉ “học bằng chơi” mà đã bắt đầu chủ động khám phá, tương tác có mục đích và thể hiện rõ cá tính cá nhân. Việc nắm rõ chuẩn phát triển của trẻ ở độ tuổi này là chìa khóa để định hướng giáo dục sớm, phát hiện những dấu hiệu chậm phát triển hoặc rối loạn ngay từ đầu.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng phân tích chuẩn phát triển của trẻ 2 – 3 tuổi theo 5 lĩnh vực cốt lõi: Vận động thô, Vận động tinh, Ngôn ngữ tiếp nhận, Ngôn ngữ biểu đạt và Cá nhân – Xã hội.

1. Vận động thô

Chuẩn phát triển của trẻ phần vận động thô 2 – 3 tuổi phản ánh sự phối hợp toàn thân linh hoạt hơn, đồng thời trẻ bắt đầu học cách điều khiển cơ thể trong môi trường có cấu trúc (ví dụ: cầu thang, sân chơi).

• 24 – 30 tháng:

  • Leo lên và xuống cầu thang bằng chân xen kẽ, có tay vịn.

  • Bật nhảy 2 chân về phía trước khoảng cách ngắn.

  • Đá bóng mạnh về phía trước theo hướng mục tiêu.

  • Bắt đầu thử đứng bằng một chân (trong 1 – 2 giây).

• 30 – 36 tháng:

  • Chạy nhanh hơn và chuyển hướng linh hoạt khi chơi đuổi bắt.

  • Nhảy qua vật thấp (~5cm) hoặc hố nhỏ.

  • Leo trèo cầu thang, khung leo không cần người lớn đỡ.

  • Bắt bóng lăn đến bằng tay và ôm trọn bằng hai tay.

👉 Cần lưu ý: Nếu trẻ không leo cầu thang, chưa biết chạy nhanh, hoặc khó giữ thăng bằng khi bật nhảy sau 30 tháng, cần được đánh giá phát triển vận động.

2. Vận động tinh

Chuẩn phát triển vận động tinh của trẻ giai đoạn này thiên về việc sử dụng bàn tay, ngón tay một cách chính xác, phối hợp hai tay và các thao tác nhằm phục vụ sinh hoạt độc lập.

• 24 – 30 tháng:

  • Vẽ được các đường thẳng dọc, ngang, tròn kín.

  • Lắp ráp được 6 – 8 khối gỗ tạo hình tháp.

  • Cởi nút lớn, mở khóa kéo, tháo dép đơn giản.

  • Cầm thìa, nĩa thành thạo và ít làm rơi vãi.

• 30 – 36 tháng:

  • Bắt chước vẽ chữ cái đơn giản (O, I, T).

  • Cắt giấy bằng kéo tròn một tay (có kiểm soát).

  • Gấp khăn, áo theo hướng dẫn đơn giản.

  • Bắt đầu xếp hình theo mẫu đơn giản (hình nhà, xe…).

👉 Cần lưu ý: Trẻ chưa kiểm soát tốt cử động ngón tay, không biết dùng thìa, hoặc không thể thao tác như mở nắp, gỡ nút, có thể gặp khó khăn trong phát triển vận động tinh.

3. Ngôn ngữ tiếp nhận

Chuẩn phát triển ngôn ngữ tiếp nhận của trẻ 2 – 3 tuổi được thể hiện ở khả năng hiểu câu phức tạp, làm theo mệnh lệnh có điều kiện và nhận biết các tình huống xã hội khác nhau thông qua lời nói.

• 24 – 30 tháng:

  • Hiểu và làm theo yêu cầu gồm 2 – 3 bước liên tiếp: “Nhặt búp bê, để lên ghế rồi vỗ tay”.

  • Hiểu nghĩa của đại từ, tính từ: của con, của mẹ, to – nhỏ, sạch – bẩn.

  • Phân biệt hành động, vị trí: “Ngồi lên bàn”, “Chui vào hầm”.

• 30 – 36 tháng:

  • Hiểu câu hỏi phức: “Tại sao con khóc?”, “Con muốn cái nào hơn?”

  • Phản hồi chính xác khi được yêu cầu chọn lựa giữa 2 – 3 đồ vật khác nhau.

  • Nhận biết cảm xúc người khác qua lời nói: “Bạn buồn à?”, “Ba tức giận rồi đó”.

👉 Cần lưu ý: Trẻ không làm theo yêu cầu 2 bước, không phản ứng với câu hỏi, hoặc chỉ hiểu từ đơn, không hiểu tình huống có thể chậm ngôn ngữ tiếp nhận.

4. Ngôn ngữ biểu đạt 

Giai đoạn 2 – 3 tuổi là thời điểm bùng nổ ngôn ngữ nói. Chuẩn phát triển ngôn ngữ biểu đạt của trẻ thể hiện rõ qua việc dùng câu có chủ ngữ, mô tả hiện tượng, bày tỏ mong muốn và bắt đầu kể chuyện.

• 24 – 30 tháng:

  • Vốn từ đạt từ 300 – 500 từ.

  • Dùng câu có 2 – 3 từ: “Con đói rồi”, “Ba đi làm rồi”.

  • Gọi tên sự vật, hành động, màu sắc quen thuộc.

  • Dùng lời nói để yêu cầu: “Con muốn ăn”, “Con muốn chơi cái này”.

• 30 – 36 tháng:

  • Vốn từ đạt khoảng 800 – 1000 từ.

  • Nói được câu hoàn chỉnh có 4 – 6 từ.

  • Bắt đầu kể lại sự kiện đơn giản, ví dụ: “Con đi công viên với mẹ”.

  • Sử dụng đại từ, từ nghi vấn, thời gian: “Con làm rồi”, “Tại sao vậy?”, “Hôm qua con đi học”.

👉 Cần lưu ý: Trẻ nói ít hơn 100 từ sau 30 tháng, không dùng câu có chủ ngữ – động từ, hoặc khó phát âm đến mức người lạ không hiểu nên được can thiệp sớm.

5. Cá nhân – Xã hội

Chuẩn phát triển cá nhân – xã hội của trẻ 2 – 3 tuổi thể hiện rõ tính độc lập, khả năng hòa nhập nhóm nhỏ và xuất hiện cảm xúc phức tạp hơn như tự hào, xấu hổ, biết chia sẻ.

• 24 – 30 tháng:

  • Thích chơi cạnh bạn khác (chơi song song).

  • Bắt đầu biết chia sẻ đồ chơi (khi được nhắc).

  • Giả vờ chơi linh hoạt: nấu ăn, đóng vai người thân.

  • Tự rửa tay, lau mặt, đòi tự mặc đồ.

• 30 – 36 tháng:

  • Biết chơi luân phiên trong trò chơi đơn giản.

  • Tự chọn quần áo, biết mặc – cởi khi được giúp một phần.

  • Biết xin lỗi, cảm ơn khi được nhắc nhở.

  • Gọi tên cảm xúc của bản thân và người khác: “Con buồn lắm”, “Bạn giận rồi”.

👉 Cần lưu ý: Trẻ không tương tác với bạn, không thể hiện cảm xúc phù hợp, hoặc không có hành vi chơi giả vờ có thể là dấu hiệu sớm của rối loạn phát triển xã hội (như tự kỷ).

Tổng kết

Việc hiểu rõ chuẩn phát triển của trẻ 2 – 3 tuổi không chỉ giúp cha mẹ đồng hành cùng con hiệu quả mà còn đóng vai trò quan trọng trong sàng lọc và can thiệp sớm các rối loạn phát triển. Ở giai đoạn này, mỗi lĩnh vực đều có sự phát triển đột phá, đòi hỏi quan sát chi tiết và hỗ trợ đúng thời điểm. Nếu phát hiện trẻ có dấu hiệu chưa đạt chuẩn trong nhiều lĩnh vực, cần chủ động tìm đến chuyên gia để được đánh giá và xây dựng kế hoạch hỗ trợ cá nhân hóa kịp thời. Việc can thiệp càng sớm – hiệu quả càng cao.