Trong những năm gần đây, nhận thức xã hội về trẻ tự kỷ đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, nhiều người vẫn giữ những quan điểm chưa chính xác, hoặc hiểu chưa đầy đủ về hội chứng này. Sự thiếu hiểu biết không chỉ tạo ra những rào cản trong giao tiếp mà còn khiến trẻ tự kỷ và gia đình các em đối mặt với sự cô lập, kỳ thị và thiếu hỗ trợ đúng mực. Bài viết này sẽ giúp bạn nhìn lại những hiểu lầm thường gặp, từ đó mở ra một góc nhìn khách quan, nhân văn và sâu sắc hơn về trẻ tự kỷ.
1. Tự Kỷ Không Phải Là Một Căn Bệnh
Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất là cho rằng tự kỷ là một căn bệnh có thể “chữa khỏi”. Trên thực tế, đây là một rối loạn phát triển thần kinh xuất hiện từ sớm, ảnh hưởng đến cách trẻ giao tiếp, tương tác xã hội và xử lý thông tin. Đó không phải là bệnh, vì vậy cũng không thể “chữa khỏi” bằng thuốc men hay phương pháp điều trị đơn lẻ nào.
Tự kỷ là một phần bên trong của người đó – nó không nên bị nhìn nhận như một thứ cần phải loại bỏ. Điều quan trọng là tạo điều kiện để trẻ tự kỷ phát triển theo cách riêng của mình, được hỗ trợ phù hợp để hòa nhập vào cuộc sống và xã hội.
2. Không Có Một Mô Hình Chung Cho Tất Cả Trẻ Tự Kỷ
Cụm từ “trẻ tự kỷ” không chỉ đại diện cho một nhóm trẻ giống nhau, mà thực chất mô tả một phổ rối loạn – với mức độ và biểu hiện rất đa dạng. Có trẻ không nói được, có trẻ lại có khả năng ngôn ngữ tốt nhưng gặp khó khăn trong tương tác xã hội. Một số trẻ có năng khiếu đặc biệt trong nghệ thuật, toán học, hay công nghệ.
Hiện tượng này gọi là phổ tự kỷ, cho thấy sự khác biệt trong mức độ ảnh hưởng và nhu cầu hỗ trợ. Vì vậy, mỗi trẻ đều cần được tiếp cận một cách cá nhân hóa – không có phương pháp giáo dục hay can thiệp nào phù hợp với tất cả.
Khảo sát của tổ chức National Autistic Society tại Anh cho thấy dù có đến 92% người trưởng thành từng nghe về tự kỷ, chỉ khoảng 48% biết đến hội chứng Asperger – một dạng rối loạn trong phổ tự kỷ, thường bị hiểu lầm do biểu hiện không rõ rệt bên ngoài.
3. Tự Kỷ Không Đồng Nghĩa Với Thiếu Trí Tuệ
Một hiểu lầm tai hại khác là gán ghép tự kỷ với thiểu năng trí tuệ. Trong khi một số trẻ có thể gặp khó khăn về học tập, thì nhiều em lại có trí thông minh ở mức trung bình hoặc cao hơn. Thậm chí, một số trẻ còn thể hiện khả năng vượt trội trong các lĩnh vực nhất định như ghi nhớ, quan sát chi tiết, hoặc tư duy logic.
Vấn đề ở đây không phải là trẻ tự kỷ không có năng lực, mà là cách tiếp cận thông thường trong giáo dục chưa phù hợp để khai thác và phát triển năng lực của các em. Khi được hỗ trợ đúng cách, rất nhiều trẻ tự kỷ đã có thể học tốt, làm việc và sống độc lập khi trưởng thành.
4. Trẻ Tự Kỷ Cần Hiểu Chứ Không Cần Thương Hại
Trẻ tự kỷ không cần sự thương hại – các em cần sự thấu hiểu, tôn trọng và hỗ trợ từ cộng đồng. Việc gán mác “đáng thương” hay “kém may mắn” cho trẻ tự kỷ chỉ khiến các em càng bị cô lập, thu mình và khó phát triển kỹ năng xã hội.
Sự hỗ trợ hiệu quả dành cho trẻ đến từ việc tạo dựng môi trường học tập, chơi và sinh hoạt phù hợp. Thay vì ép trẻ phải “bình thường hóa”, hãy giúp các em tự tin là chính mình và phát triển khả năng theo cách riêng.
Ngoài ra, sự tham gia của gia đình, giáo viên và cả cộng đồng là yếu tố then chốt. Khi trẻ tự kỷ được hòa nhập trong một môi trường hiểu và chấp nhận mình, các em sẽ phát triển một cách bền vững, cả về kỹ năng sống lẫn tinh thần.
Tổng kết: Hành Trình Cùng Trẻ Tự Kỷ Cần Sự Kiên Nhẫn Và Thấu Cảm
Hiểu đúng về trẻ tự kỷ là bước đầu tiên trong hành trình xây dựng một xã hội bao dung, công bằng và giàu tính nhân văn. Mỗi trẻ tự kỷ đều có giá trị riêng, tiềm năng riêng và hoàn toàn có thể đóng góp tích cực cho cộng đồng nếu được tạo điều kiện phù hợp.
Thay vì tập trung vào những giới hạn, chúng ta hãy nhìn vào những cơ hội: cơ hội để giáo dục toàn diện hơn, cơ hội để rèn luyện sự kiên nhẫn và yêu thương trong gia đình, và cơ hội để xã hội trở nên bao dung, tiến bộ hơn.
Với sự đồng hành của gia đình, giáo viên, chuyên gia và cộng đồng, trẻ tự kỷ không còn đơn độc. Điều các em cần nhất không phải là sự thương xót, mà là ánh nhìn bình đẳng và lòng tin vào khả năng phát triển của chính mình.
